انسان پیش از آن که هر جهادی را شروع کند اول باید با خودش تصفیه حساب کند. پیش از محاسبه نفس و جهاد علیه خواسته ها و هواهای نفسانی و زیاده خواهی های آن نمی توان موفقیت را در هیچ کاری تضمین کرد. جهاد علیه نفس به معنای مخالفت با کودکی است که عادت به شیر لذت و پستان مادر دنیا کرده است. سخت است که انسان بتواند خودش را از لذتی محروم کند که از آغاز خلقت با او بوده است و بی هیچ دردسری و تلاشی به آن می رسد. هر چند که این لذت در مقیاس با لذت های دیگر اندک و کم تنوع است ولی کودک نمی فهمد که در کباب آهو و عسل و دیگر غذاها چه لذتی است. هر چه به کودک نفس گفته شود دست از این پستان و شیر بردار حاضر نمی شود.  این نفس دوست ندارد دست از پستان بردارد و لذت اندک را رها کند و مادر دنیا نیز به دلسوزی نابخردانه خود گریه کودک نفس را بهانه می کند و به او شیر می دهد با آن که دوره شیرخواری اش تمام شده است.

واقعا جهاد نفس خیلی سخت است؛ زیرا از یک طرف کودک نفس گریه می کند و از سوی دیگر مادر دنیا می خواهد کودکش را راضی نگه دارد. از این روست که جهاد علیه نفس خویش به عنوان سخت ترین جهاد معرفی می شود؛ زیرا اولا دشمن ترین دشمنان انسان همین خواسته ها و هواهای نفسانی است و از سوی دیگر جهاد درونی است و نه بیرونی و آدم دشمن بیرون را می تواند ببیند و بشناسد ولی نفس منافقانه رفتار می کند و در درون خانه جزوی از خود ما است. از این روست که گفته شده جهاد نفس جهاد اکبر است در حالی که جهاد نظامی و جهاد علمی جهادهای اصغر و کبیر است. انسان باید اصل در جهاد را همان جهاد نفس قرار دهد؛ زیرا هر جهادی دیگر مبتنی بر همین جهان نفس است. امام على علیه السلام :نهایت جهاد، مبارزه انسان با نفْس خویش است.:غایةُ المُجاهَدَةِ أنْ یُجاهِدَ المَرءُ نَفْسَهُ(غرر الحکم : 6370 )
امام على علیه السلام هم چنین می فرماید: اعلَموا أنَّ الجِهادَ الأکْبَرَ جِهادُ النَّفْسِ، فاشْتَغِلوا بجِهادِ أنْفُسِکُم تَسْعَدوا ؛ بدانید که جهاد اکبر جهاد با نفْس است، پس به جهاد با نفْسهاى خویش پردازید تا نیک بخت شوید.(غرر الحکم : 11005)
امام باقر علیه السلام نیز می فرماید :لا فَضیلةَ کالجِهادِ ، و لا جِهادَ کمُجاهَدةِ الهوى؛ :هیچ فضیلتى چون جهاد نیست و هیچ جهادى مانند مبارزه با هواى نفس نمى باشد .(تحف العقول : 286 )